Suđenje Radislavu Krstiću, generalu Vojske Republike Srpske, ušlo je u istoriju kao prva presuda Međunarodnog suda kojom je potvrđeno da zločini počinjeni u Srebrenici 1995. godine, između ostalih, predstavljaju i zločin genocida.

Pretresno vijeće je utvrdilo da su izbjeglice bosanski Muslimani, koji su pronašli utočište u bazi UN-a u Potočarima i oko nje, podvrgnuti kampanji terora koju su sprovodile snage bosanskih Srba, a koja se sastojala od prijetnji, vrijeđanja, pljačkanja, spaljivanja obližnjih kuća, premlaćivanja, silovanja i ubistava. Na hiljade muškaraca i dječaka bosanskih Muslimana odvojeno je od njihovih porodica i u konačnici pogubljeno od strane snaga bosanskih Srba na različitim lokacijama.

Sudije su se uvjerile van razumne sumnje da je u Srebrenici počinjen zločin genocida. Imajući u vidu užasavajuću prirodu tih zvjerstava, predsjedavajući sudija Almiro Rodrigues se prilikom izricanja presude direktno obratio optuženom, izjavivši: “… u julu 1995. godine, Vi ste generale Krstiću, pristali na zlo.”

Pretresno vijeće je proglasilo Krstića krivim za genocid, zločine protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja.

Žalbeno vijeće je u aprilu 2004. godine djelimično poništilo presudu Pretresnog vijeća. Žalbeno vijeće je potvrdilo zaključak Pretresnog vijeća da je “u Srebrenici počinjen genocid,” ali je smatralo da Krstić nije lično imao genocidnu namjeru i da je prema tome kriv za “pomaganje i podržavanje genocida”, a ne da je i sam neposredno počinio djela genocida. Žalbeno vijeće ga je u skladu s tim osudilo na 35 godina zatvora.

U najobimnijem predmetu – u smislu broja optuženih – koji se vodio pred Međunarodnim sudom, sedmorica bivših visokih vojnih i policijskih zapovjednika bosanskih Srba osuđeni su za zločine počinjene nakon zauzimanja zaštićenih zona Srebrenice i Žepe. Postupak protiv Vujadina Popovića i drugih bio je treći predmet u kojem je utvrđeno da je u Srebrenici počinjen zločin genocida.

MKSJ je utvrdio da su u istočnoj Bosni u julu 1995. godine postojala dva udružena zločinačka poduhvata (UZP): UZP ubijanja vojno sposobnih muškaraca bosanskih Muslimana iz Srebrenice i UZP prisilnog premještanja bosanskog muslimanskog stanovništva iz Srebrenice i Žepe.

Konkretno, Pretresno vijeće je utvrdilo da je Vujadin Popović “znao da je namjera bila ne samo da se pobiju oni koji su pali u ruke snaga bosanskih Srba, već da se pobije što veći broj u cilju uništenja grupe. Popovićevo potonje aktivno učešće u svim dijelovima plana pokazuje da on ne samo da je znao za namjeru uništenja, već je tu namjeru i sam dijelio.” Žalbeno vijeće je potvrdilo takav zaključak.

Vujadin Popović je, poput Ljubiše Beare, osuđen na doživotnu kaznu zatvora za genocid, udruživanje radi vršenja genocida, zločine protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja.

Saoptuženi u ovom predmetu, Drago Nikolić, Vinko Pandurević, Radivoje Miletić, Ljubiša Borovčanin i Milan Gvero osuđeni su na zatvorske kazne u rasponu od 5 do 35 godina.

Postupak protiv Zdravka Tolimira okončan je u aprilu 2015. godine. Sudije MKSJ-a, kako u prvostepenom, tako i u žalbenom postupku, utvrdile su da je Zdravko Tolimir, visoki oficir Vojske Republike Srpske, učestvovao u dva udružena zločinačka poduhvata: ubistvu vojno sposobnih muškaraca bosanskih Muslimana iz Srebrenice i prisilnom premještanju stanovništva bosanskih Muslimana iz Srebrenice i Žepe. U presudi Pretresnog vijeća, koja je pročitana u sudnici, navodi se da su počinjeni zločini bili “masovnih razmjera, po svom intenzitetu veoma teški i imali su razorne posljedice.”

Sudije su nadalje utvrdile da je Tolimir znao za genocidnu namjeru drugih članova udruženog zločinačkog poduhvata da se pogubi muško stanovništvo Srebrenice, uključujući i namjeru njemu podređenih obavještajno-bezbjednosnih organa, koji su bili uključeni u provođenje operacije ubijanja. Osim toga, Međunarodni sud je utvrdio da Tolimir ne samo da je znao za genocidnu namjeru drugih već je i sam posjedovao istu namjeru.

Tolimir je proglašen krivim za genocid, udruživanje radi vršenja genocida, zločine protiv čovječnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja. On je treći optuženi pred MKSJ-om koji je osuđen na doživotni zatvor u vezi sa zločinima počinjenim u Srebrenici. To je takođe četvrti predmet pred MKSJ-om u kojem je potvrđeno da je u Srebrenici počinjen genocid.

Vidoje Blagojević, Dragan Jokić, Momir Nikolić i Dragan Obrenović – svi oficiri Vojske Republike Srpske – teretili su se za zločine koji se odnose na zvjerstva počinjena u Srebrenici. Postupak protiv Nikolića i Obrenovića odvojen je od postupka protiv ostalih saoptuženih nakon što su se obojica potvrdno izjasnili o krivici (vidi dole). Kasnije su svjedočili za tužilaštvo u postupku protiv Blagojevića i Jokića.

Pretresno vijeće je konstatovalo da postoje “radnje izvršene od strane pukovnika Blagojevića ili pripadnika Bratunačke brigade kojima je pružena praktična pomoć u operaciji ubijanja, čiji je rezultat bila smrt više od 7.000 muškaraca i mladića bosanskih Muslimana.” Blagojević je proglašen krivim za pomaganje i podržavanje progona stanovništva bosanskih Muslimana u srebreničkoj enklavi putem osnovnih krivičnih djela ubistva, okrutnog i nečovječnog postupanja, terorisanja civilnog stanovništva i prisilnog premještanja kao zločina protiv čovječnosti. Takođe je proglašen krivim za pomaganje i podržavanje ubistva muškaraca bosanskih Muslimana u obližnjem Bratuncu kao zločin protiv čovječnosti i kao kršenje zakona ili običaja ratovanja.

Utvrđeno je, takođe, da je Dragan Jokić pomagao i podržavao ubistva muškaraca bosanskih Muslimana u Orahovcu, Pilici, na vojnoj ekonomiji Branjevo i u Kozluku tako što je poslao tešku mašineriju, kao što su bageri i kamioni, kao i ljude da rukuju tom opremom, kako bi se tamo kopale grobnice u koje su pokopana tijela ubijenih muškaraca. Pomaganjem i podržavanjem ubistava kao zločina protiv čovječnosti, takođe je učestvovao u kampanji progona usmjerenoj protiv stanovništva bosanskih Muslimana.

Vidoje Blagojević i Dragan Jokić osuđeni su na 15 odnosno 9 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti i ratne zločine.